Darağacı Sanat olarak bir kitap listesiyle karşınızdayız. Edebiyatın en zor türlerinden biri olan mizah, belirli yazarlar etrafında şekillenmiş durumda. Nitelikli bir mizah kitabı okumak kolay değil. Bizler de işinizi kolaylaştırmak adına Türk edebiyatının en iyi 5 mizah kitabını sizlerle paylaşıyoruz. Öykü ve roman karışımı bir liste yaptık. İyi okumalar dileriz.
1) Hababam Sınıfı Serisi – Rıfat Ilgaz
Hepimizin sinemadan aşina olduğu Hababam Sınıfı’nın doğduğu eserler. Eğer Hababam Sınıfı filmlerini sevdiyseniz kitaplarına bayılacaksınız. Öyle ki, kitapları okurken kafanızda canlandırmanız, hatta yanlarına çöküp muhabbete ortak olmanız o kadar olası ki.
Rıfat Ilgaz’ın, Dolmuş dergisinde Stepne mahlasıyla okuyucuyla buluşturduğu Hababam Sınıfı, birbirinden farklı karakterleri ve hikâyeleriyle okuyucuyu hem güldürüyor hem de hayatın gerçekleriyle yüzleştiriyor. Hababam Sınıfı’nda hayat, çarpık eğitim sisteminin hışmına uğrayan öğrencilerin okulunda geçiyor. Öğrencilerin sistem karşısındaki alayı, komik planları ve birbirleri arasında yaşadıkları diyalogları oldukça keyif verici. Filmlerle karşılaştırıldığında kitapların daha iyi olduğunu düşünüyorum. Kitaplarda güldürünün arka planında yoğun bir sosyal eleştiri yer almakta ancak bunlar filmlerde bu kadar çarpıcı bir şekilde dile getirilmemiş. Ayrıca filmlerde yer verilmeyen ancak kesinlikle tanınması, okunması gereken birçok karakter var. Kalem Şakir, Palamut Recep ve Refüze Ekrem gibi karakterlerle muhakkak tanışmalısınız. Ayrıca İnek Şaban karakterinin ve filmlerde geri planda kalan Tulum Hayri’nin aslında ne kadar farklı ve daha dolu olduğunu göreceksiniz. Bu eser sinemamızda olduğu gibi, Türk edebiyatının mizah türünde de en başarılı eseri.
2) Zübük – Aziz Nesin
Aziz Nesin’in en önemli romanlarından biri. 1961 yılında yayımlanan Zübük, tam adıyla Zübük – Kağnı Gölgesindeki İt, 1980 yılında Kemal Sunal’ın başrolünde oynadığı filmin uyarlandığı eserdir. Politik mizah ve kara mizah hayranıysanız okuyacağınız ilk eser kesinlikle bu olmalı. Yoğun bir sosyal eleştirinin arkasında güçlü gerçeklere dayanan sert bir komedi. 1961 yılında yayımlandı ama hâlâ taptaze çünkü Türk siyasetinde hiçbir şey değişmiyor. Zübük, bir siyasetçinin yükseliş öyküsünü anlatıyor. Sıfırdan, alelade bir adam iken nasıl bakanlığa kadar çıkılabileceğini gözler önüne seriyor. Halkı her seferinde yalan vaatlerle kandırarak yükseldikçe yükseliyor Zübükzade İbrahim. Filmi bugün hâlâ yasaklı. Zübükler toplumun içindeki gerçek kötülerdir. Toplumun gelişiminin önünü tıkayan kimselerdir. Yalancılık, hainlik, menfaatçilik hep onlardadır. Romanda da bunu görürüz. Saf insanları, menfaatlerini öne sürerek kandırıp kendi menfaatine hizmet eden taptaze bir günümüz insanını.
3) Donumdaki Para – Muzaffer İzgü
Politik mizah hayranlarının yine şüphe etmeden okuyacağı ve iki günde bitirebileceği bir eser. 1977 yılında yayımlanan ve 1978’de Türk Dil Kurumu Ödülü alan bu eser yazarı Muzaffer İzgü’nün başına sonraları ne dertler açmıştır. Komünist Leylek öyküsü başta olmak üzere bu öyküler, 1980’den sonra yazarın zorunlu bir duraklama dönemine girmesine sebebiyet vermiştir.
Muzaffer İzgü’nün öykülerinden oluşan bu kitabında o kadar güzel öyküler var ki. Muzaffer İzgü bu eserinde yaşadığı dönemin Türkiye’sini ironik bir dille okuyucuya veriyor. Yer yer absürt komediye de ulaşan bu öyküler arasında bazıları halen tazeliğini koruyor. Bu öyküleri okurken aslında ağlanacak halinize kahkaha atarak gülüyorsunuz. Bir insanın en hızlı nasıl yükselebileceği, ne yollarla makam mevkii sahibi olabileceğini yumuşak yumuşak aktarıyor okuyucuya İzgü. Okurken sohbet ediyormuş gibi oluyorsunuz bir yerden sonra. Daha geçen gün gazetede okuduğunuz bir haberi yaşıyormuşsunuz gibi hissediyorsunuz. Bunun yanında bürokrasideki aksaklıklar, toplumun saflığı, polisin acizliği ve hatta sınır kapısındaki görevlilerin asık suratlı oluşuna kadar her biri hikâyeleştirilmiş acı ama bir o kadar da gülünç yurdum gerçekleri.
4) Murtaza – Orhan Kemal
Listemizin mizah türünde romanlarından üçüncüsü de Orhan Kemal imzalı Murtaza romanı. 1952 yılında yayımlanan bu eser, kara mizahın başarılı örneklerinden biridir. Edebiyatımızın en önemli eserlerinden sayılan Murtaza, Adana’nın fakir bir işçi mahallesinde geçmektedir. Ana karakterimiz Bekçi Murtaza Efendi’dir. Eser, otorite ile doğru olan arasındaki çatışmayı ele almaktadır. Murtaza Efendi kendi doğruculuğunun peşine düştükçe insandan uzaklaşan ve ilkelerinin peşine düşen bir adamdır. Özü, kapitalist sistemin kolluk güçlerini kullanarak halka yaptığı baskıyı kara mizah diliyle anlatan bir sistem eleştirisidir Murtaza. Orhan Kemal eserin ilk halinin 180 sayfa olması nedeniyle büyük hikâye olduğunu düşünmüş ve roman olduğunu kabul etmemiştir. Daha sonradan eseri genişletmiştir. Bir devam romanı yazmayı düşünse de bunu tamamlamaya ömrü yetmemiştir.
5) Radarın Anahtarı – Rıfat Ilgaz
Rıfat Ilgaz’ın toplumun başka bir tarafına tuttuğu yeni aynası. 21 kısa öyküden oluşan eser hem komik hem de gerçekçi. Reklamın iyisi kötüsü olmaz mantığının yüzsüz halinden, ülkemizdeki sözde aydınların kendi ülkesinin hiçbir şeyini beğenmeyip dışarıdaki her şeyin sevicisi olmasına kadar her konuyu ince ince tatlı işlemiş Rıfat Ilgaz. Kitaba ismini veren Radarın Anahtarı öyküsü, bugünün de konusu olan liyakati işlemekte. Cehaletin, yağcılığın ve ayağa düşen tüm benliklerin mizah yoluyla başarılı bir dışa vurumu Radarın Anahtarı.
Sizlere önerdiğimiz bu 5 eser, alanının en iyilerinden seçilmiş eserlerdir. Siz de fark etmişsinizdir muhakkak, eserlerin ortak özelliği toplumcu gerçekçi bir iz sürmek, bir şeyler anlatmak yahut eleştirmek. Günümüzde iyi mizah kitaplarının olmaması belki de bu çizgilerin hiçbirinden geçmemesinden kaynaklanıyor. Toplumun öz benliğinden uzak bir mizah düşünülemez.
Agâh Ensar Can
Darağacı Sanat 