Roman, sabah saat 07.22’de Aysel’in bir otel odasına yerleşmesiyle başlıyor. Aysel, bir üniversite hocası olan aydın bir tip olarak karşılıyor bizi. Hayatın anlamını sorgulayan, başarılı bir kariyere rağmen hayattan kopmuş ve yaşam mücadelesinden sıkılmış, bunalmış, monoton yaşam çarkında benliğini sorgulayan bir karakterdir de aynı zamanda.
Roman, Aysel’in geçmişten şu anki otel odasına kadar yaşadıklarının önemli kısımlarını anlatmasıyla bir geri dönüş tekniği üzerine kurgulanmıştır. Şu an- geçmiş ikileminde bizi bir geçmişe bir de şu ana –otel odasına– götürmektedir. Çoğul anlatım tekniği de romanda yer almakta ve romanın kurgusunu oluşturan diğer önemli bir tekniktir aynı zamanda. Bu tekniğin açılımında Aydın karakterinin yaşamını günlüklerden, Ali karakterini ise kahraman ve tanrısal bakış açısı eşliğinde okuyoruz. Bu iki teknikte romanın bize modern bir roman olduğunu anlatmaktayken tanrısal bakış açısı da romanda kendisini oldukça hissettirir.
Tanrısal bakış açısıyla romanın yazıldığı ve Aysel’in yaşadığı dönem(ler)in şartları, yaşanılanları dile getirilmesi bize romandaki açıkça belirtilmeyen zamanı verir. Zaman kavramı romanda doğrusal olmamakla beraber günlüklerde ve mektuplarda yer almaktadır. Bu durum da romandaki yaşanılan zamanı belirginleştiriyor. Ayrıca yazarın dönem hakkında verdiği bilgilerle bir okur olarak o dönemin havasını daha iyi soluduğumu belirtmeliyim.
Roman, Aysel’in ilkokuldan başlayarak süregelen yaşamını anlatmaktadır. Yazar, klasik romanlardan farklı olarak anlatıcı kişisini ve karakterini değiştirmekle roman kahramanını klasik romanlardakinden ayırmaktadır. Yazarın araya girip dönemi anlatması ya da herhangi bir önemsiz karakteri, Metin’in babasını, Engin’in babasını –ki Engin aslında Aysel için önemli bir karakterdir. Çünkü öğrencisi olan Engin ile yasak bir ilişki yaşamaktadır– ele alması romandaki olay akışını ve örgüsünü bile bile kırmaya; bunları önemsizleştirmeye çalışmasından ileri gelmektedir. Bu da kuşkusuz modern romanların bir özelliğidir.
Her bölümün başında Aysel’i otel odasında buluruz. –Otel odasındaki Aysel’in düşüncelerini iç diyalog tekniğiyle öğreniriz.– Aysel, intihar etmek için gelmiştir otel odasına. Ölmeye yatan Aysel ölmek veya ölmemek arasındaki ikilemine şahit olurken sürekli bir iç çekişme yaşar.
Modern dünya insana sunduğu yaşam koşullarıyla, insanı kendi iç dünyasına ve yalnızlığa itmektedir. Yalnızlık beraberinde umutsuzluk ve karamsarlığı da getirmektedir. Umutsuzluğun ve karanlığın içerisine düşen insan, yalnızlaştıkça yalnızlaşır; sosyal yönünün zayıflamasıyla da birçok şeye önyargı ile bakmasına neden olur. Ölmeye Yatmak romanının tüm ana karakterleri de modern insan gibi yalnızdır. Aysel’deki yalnızlık onun otel odasında ölmeye yatmasına neden olurken; Aydın da çevresindeki insanlardan kendisini üstün görmesiyle oluşan yalnızlığı –bu yalnızlıktan bir nevi kurtulmak için günlüklere sığınır; Ali’nin okumak için yurdunu bırakıp otelde çalışması ve oradaki yalnızlığı; İlhan’ın ideolojilerle kendisini oyalarken aslında doymayan yalnızlığıyla modern insanın modern yalnızlığını anlatan unsurlar olarak karşımıza çıkmaktadır.
EYÜP SAKA
Darağacı Sanat 