Maksim Gorki’nin Küçük Burjuvalar eseri bir aile içinde yaşanan nesil çatışması üzerine kurulmuştur. Nesil çatışmasının özelinde ise dönemin Rusya’sı eleştirilmektedir. Eğitim görmüş gençler ve eğitimsiz yaşlılar arasındaki hayat anlayışının farklılığından doğan çatışmanın sonucunda ailenin dağılışını izliyoruz.
Tatyana ve kardeşi Pyotr okumuş olmalarının etkisiyle hayatı sorgulamaktadırlar. Yaşamlarından memnun değillerken yaşamak istemektedirler. Sürekli çalışarak ömürlerini bitirmek istemiyorlardır. Dünya artık değişmiştir. Ailesi için sürekli çalışıp çabalayan kendini hiç düşünmeyen yaşam anlayışı yoktur artık. Fakat anne ve babaları hâlâ böyle düşünmektedirler. Anne İvanova bu farklı düşüncesine rağmen çocuklarıyla tartışma içine girmek istemeyip uzlaşmacı bir tavır takınırken baba Bessemenov evlatlarıyla sürekli tartışma içine girmektedir. “Ben sizin için çalıştım, çabaladım. Sizi yedirdim, içirdim” gibi cümlelerle yaptığı fedakârlıkları evlatlarının yüzüne vurup onlardan da aynı fedakârlığı istemektedir. Zengin olmasına karşın oldukça cimri olan babaya karşı evlatları “İki doğru olduğunu” onu anladıklarını ama artık yaşamın, dünyanın değiştiğini anlatmaya çalışırken babalarının yaptığı fedakârlık için “Ben mi istedim” şeklinde karşılık verirler.
Tatyana okumak veya evlenmek istemediğini yaşamak istediğini dile getirmektedir. Fakat yaşamak için mücadele etmemektedir. Çünkü o güçsüz ve iradesiz bir kişiliği sahiptir. Yaşamak için neden illa da mücadele etmek gerektiği fikri üzerinde durmaktadır. Tatyana’nın kardeşi Pyotr da yaşamak isteyip de mücadele etmeyen, etmek istemeyen bir kişiliğe sahiptir. Üniversiteden uzaklaştırılan Pyotr evde kalmak istemediğini evden uzaktaki okul yaşamında mutlu olduğunu dile getirmektedir. Çünkü evde sürekli bir tartışma ve çatışma yaşanmaktadır.
Onları ve değişen bu dünyayı anlayamayan baba sürekli çocukları ile kavga ederken onlara bağırıp durmakta ve kendini haklı görmektedir. Bu da eserin sonunda çocuklarının evden kaçıp gitmelerine neden olacaktır.
Eserde yaşlılar dünyayı ve çocuklarını anlayamadıkları ve onlardan da ömürlerini fedakârca harcamalarını istemeleriyle eleştirilmektedir. Bu o dönem Rusya’sı için bir toplum eleştirisidir. Eserdeki bir başka eleştiri de gençlere yapılan eleştiridir. Tatyana ve Pyotr’ın yaşamak isteyip de mücadele etmeyen kişiliklerine karşı üvey kardeşleri Nil yaşamanın değerini bilen yaşamak isteyen ve onun için çalışan çabalayan bir karakter olarak çizilmiştir. Çalıştığı için de sürekli baba ile kavga eden Nil kendi hayatını yaşamak için sevdiği kız ile evden ayrılır. Nil ile baba arasındaki bir tartışma ise babanın Nil’i sırf parası var diye başka bir kızla evlendirmek istemesidir. Bu da başka bir eleştiridir. Çünkü değişen dünyada çocuklar evlenecekleri kişiye artık kendileri karar vermektedirler.
Üvey kardeşini seven Tatyana onun başkasını sevdiğini ve evleneceğini öğrenince zaten yaşamından memnun olmamanın verdiği hisle intihar girişiminde bulunur. Eserdeki başka bir eleştiri de intihar etmenin –o dönem Rusya’sında buhranlar sonucu intihar girişiminin çok olduğunu tahmin ediyorum– doğru olmayışını belirterek hem de bunu Tatyana’nın sevdiği adam Nil’in üzerinden yapıyor. Nil, “yaşamak ve yaşamı sevmek için illa da aşka, bir kişiye duyulan sevginin zorunlu olmadığını” söyler.
Eserdeki Teterev karakteri “sarhoş ve serseri bir insan olmanın, ayık, dürüst ve becerikli bir insan olmaktan daha kolay ve rahat olduğu” yine bir toplum eleştirisidir. Aynı kişi “Yolda yürürken ölmek oturarak ölmekten daha iyidir” demesiyle yine mücadele etmeyenler için bir eleştiri getirir.
Okumuş olmanın getirdiği sorgulayıcılıkla yaşamı sorgulayan gençlerin yaşamdan istediklerini elde edemeyeceklerini bilmelerinin etkileriyle küçük sorunlardan büyük dertler oluşturup buhranlar içine girmektedirler. Böylece buhranlarla dolu yaşamın içinde kala kalmaktadırlar.
Teterev karakteri, baba Bessenemov karakterine “Ne için yaşadın? Hiç iyilik yaptın mı?” soruları yönelterek hem bir toplum eleştirisi yapmakta hem de babanın geçen hayatına dönüp bakmasını istemektedir.
Baba Bessenemov Nil’e ve Pyotr’a yaptığı baskı ve bağırması, öfke ile onlara her şeyi söylemesi sonucunda Nil de Pyotr da evden ayrılır. Ayrıldıkları an işin ciddiyetini anlayan baba onların gidişine anlam veremez ve öylece nasıl gidebildiklerini de anlamadığını söyler. Kendisini gençlik zamanında yaptıklarını hiç düşünmeyen veya gençliğin kanı kaynayan insanların bir işin sonunu düşünmeden neler yapacağını tahmin etmeyen bir karakter ile bir toplum ve insanlık eleştirisi yapılmıştır.
Bu eserde bir aile içi tartışmanın, nesil çatışmasının özelinde dönemin Rusya’sı yani Rus toplumu eleştirilmektedir.
EYÜP SAKA
Darağacı Sanat 